Adfeilion Fferm Bryn Coch, Cwm Brwynog, ger Llanberis
Roedd Bryn Coch yn fferm weithredol am ganrifoedd, nes i anaf yn y chwarel orfodi'r ffermwr olaf a'i deulu i symud. Mae'r adfeilion ychydig islaw Llwybr Llanberis i gopa'r Wyddfa. Nid oes mynediad cyhoeddus – arhoswch ar y llwybr os gwelwch yn dda.
Roedd y dyffryn hwn yn gartref i gymuned o ffermwyr, rhai yn gweithio'n rhan-amser fel chwarelwyr copr neu lechi, fel y gallwch ddarllen ar ein tudalen am adfeilion Capel Hebron i lawr yr allt o Fryn Coch.
Un o ffermwyr cyntaf Bryn Coch a gofnodwyd oedd William Jones (1767-1839), a helpodd i sefydlu Capel Hebron. Roedd gan ei deulu wreiddiau hefyd yn Helfa Fain, yn uwch ar lethrau'r Wyddfa, a Thyn-yr-Ardd, ymhellach i lawr.
Ar ôl William, pasiodd Bryn Coch i John ac Alice Williams, a fu farw yn 1879 a 1888 (yn y drefn honno). Bu farw dau o'u tri mab, Thomas a William, mewn damweiniau chwarel yn eu hugeiniau. Y trydydd oedd Hugh (Huw Peris), a arweiniai gôr Capel Hebron. Cofiodd y Parch. HD Hughes yn 1960: “Roedd yn fendith gwrando a'i wylio'n canmol Duw â'i holl enaid yn y capel bach di-addurn ar lethrau'r Wyddfa.”
Felly etifeddwyd Bryn Coch yn y pen draw gan ŵyr John ac Alice, John Roberts, a elwid yn Johnnie Bryn Coch. Ganwyd ef yn 1892 i Gaenor Williams (1852-1919) a Richard Roberts (1857-1925) yn Tyn-yr-Ardd. Priododd â Lucy Pritchard (1896-1990) yn 1918; mae'r llun du a gwyn cyntaf yn dangos eu priodas, Johnnie a Lucy yn sefyll. Roeddent yn byw ac yn gweithio ar y fferm gyda'u tri phlentyn (Hugh Alun, Gaenor, a Thomas).
Byddai’r teulu yn cadw eu defaid yn y caeau o amgylch Bryn Coch yn yr haf ac yn eu symud i lawr y mynydd am y gaeaf. Byddent yn magu dau fochyn bob blwyddyn, un i'w werthu i'r cigydd ac un i fwydo'r teulu. Byddai'r tŷ yn cael ei gynhesu â mawn lleol, a fyddai'r teulu'n ei sychu a'i storio mewn cwt mawr.
Dioddefodd Johnnie anaf difrifol i'w goes wrth weithio yn chwarel lechi Dinorwig. Cerddodd Lucy i ysbyty'r chwarel o Fryn Coch bob dydd, gan ddychwelyd yn y tywyllwch. Ni allai ddychwelyd i ffermio oherwydd ei anaf. Symudodd y teulu i Lanberis tua 1930, pan oedd Hugh yn dechrau yn yr ysgol ramadeg.
Nhw oedd yr olaf i fyw ym Mryn Coch, a ddangosir yn y lluniau o tua'r 1960au uchod. Mae'r llun isaf yn dangos Johnnie gyda'i ferch a'i wyres.
Bu farw'n sydyn ym 1957. Parhaodd Lucy i ofalu am ei gardd hardd ar Stryd Charlotte nes iddi farw yn 94 oed.
Gyda diolch i Dr Jessica Roberts, merch John Richard Roberts, wyres Hugh Alun a gor-wyres Johnnie Bryn Coch